Een kleine cultuurgeschiedenis van Nederlandse botheid: Saskia Pieterse op ‘De Groene Amsterdammer’

Vandaag publiceerde De Groene Amsterdammer een inzichtelijk stuk van universitair docent Moderne Nederlandse letterkunde Saskia Pieterse, waarin zij de verklaring van Jeroen Dijsselbloem voor zijn ‘drank en vrouwen’-uitspraak in een ‘kleine cultuurgeschiedenis van de Nederlandse botheid’ plaatst.

De Eurogroepvoorzitter raakte vorige week in opspraak door zijn karakterisering van de financiële discipline van de Zuid-Europese landen in de Frankfurter Allgemeine Zeitung: ‘Ich kann nicht mein ganzes Geld für Schnaps und Frauen ausgeben und anschließend Sie um Ihre Unterstützung bitten.’ In de diplomatieke rel die volgde, beriep Dijsselbloem zich op zijn nationale identiteit: zijn uitspraak was calvinistische directheid geweest.

In haar artikel laat Pieterse de culturele, politieke en economische implicaties zien van het Nederlandse zelfbeeld dat Dijsselbloem uitdraagt: ‘Via de gemeenplaats over de “calvinistische cultuur” wordt de positie van de noordelijke landen – Nederland voorop – plotseling geen kwestie meer van politieke overtuiging, maar een zaak van gezond verstand, van iets wat vanzelf spreekt en dus buiten kijf staat. Bezuinigen lijkt dan geen politieke keuze meer, maar “gewoon” een kwestie van verstandig boekhouden.’

Via een economisch en een cultureel spoor, die beide in de vroege zestiende eeuw beginnen, laat Pieterse zien dat de Nederlandse botheid door Erasmus nog als een ‘culturele doofheid’ werd gezien die zich in economische zin al snel tot een deugd ontwikkelde. Met het volgen van de historische lijn tot de eenentwintigste eeuw, waarbij ze uitgebreid aandacht heeft voor de manieren waarop het Nederlandse cultureel-economische zelfbeeld verweven is met het koloniale verleden, brengt Pieterse beide sporen bij elkaar: ‘En zo is het Nederlandse zelfbeeld een self-fulfilling prophecy. Want of Nederlanders nu al sinds de Bataven écht zo direct (dan wel bot) zijn als het nationale cliché veronderstelt: duidelijk is dat Nederlanders zich tot op vandaag sterk met de notie eerlijkheid identificeren. Veel ruimte voor een kritisch perspectief van buiten is er daarbij niet, laat staan voor een gelijkwaardig gesprek.’

Lees het volledige artikel op de site van De Groene Amsterdammer:

https://www.groene.nl/artikel/de-rel-rond-jeroen-dijsselbloem-en-waarom-nederlanders-zo-bot-zijn