3 februari 2024: Opstandige liedjes in Zuid

Op zaterdag 3 februari 2024 laat Zuid de haan van het oproer kraaien. In het Cuypershuis te Roermond komt de afdeling Zuid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde bijeen om te horen hoe het verzet in liedjes vorm kreeg. De eerste vergadering van het jaar begint om 14.00 uur. Graag nodigen we u allen en uw vrienden en kennissen uit om er in Roermond bij te zijn.

Hopelijk vinden de tijden die we nu beleven inspiratie in de protestliederen van toen.

Twee sprekers leiden ons om te beginnen naar andere tijden.

René Corten, een vertrouwde verschijning in Zuid, bespreekt in zijn voordracht het protest van de Belgen in 1830: wat zongen zij? 

Op 25 augustus 1830 begon in Brussel de opstand tegen de Hollanders. Opera en toneel waren van ouds revolutionaire media. De Belgische patriotten gebruikten in 1830 ook het informele circuit van de straat- en kroegliederen om buiten de censuur van de overheid om, de opstand tegen de Hollanders te voeden. Ze zongen liederen in de kroegen en op de hoeken van de straten van Brussel, Gent en Antwerpen. De straatzangers schreven hun anti-Oranjeliedjes op de muziek van bekende volkswijsjes en operaliederen. Dit circuit werd kennelijk niet opgemerkt door het gezag dat elke publicatie over de rellen of de koning in de officiële kranten verbood.

De liedjes waren eigenlijk gezongen pamfletten. Niet erg literair maar wel heel effectief om de burger op te roepen mee te doen aan de opstand tegen de Hollanders. Dit verhaal over de liedjes van de Belgen zal worden geïllustreerd met behulp van de moderne toverlantaarn.

Laurens Ham, veelzijdig literatuurwetenschapper en dichter, stond al eerder op ons programma. Corona (en het daardoor opgetreden ongemak onder onze leden) stond dat voorziene optreden in de weg. Gelukkig is er nu een herkansing. Hij gaat spreken over de Nederlandse strijd- en protestliedtraditie

Sinds enkele jaren begint het steeds meer Nederlanders op te vallen: Nederlandstalige protestliedjes zijn overal. De Volkskrant schreef in een artikel over dit fenomeen dat protestliedjes ’terug van weggeweest’ zijn. Dat is niet helemaal juist, want er is geen enkele periode in de (recente) geschiedenis te noemen waarin er geen kritische populaire liedjes in de landstaal gemaakt zijn. Wel is duidelijk dat de groei of versteviging van vele protestbewegingen van de laatste jaren (boerenprotest, Black Lives Matter, coronaprotest, klimaatprotest) een vruchtbare bodem voor muziek is gebleken.

In zijn lezing maakt Ham een vergelijking tussen de muzikale demonstratiecultuur van vandaag en die van enkele decennia geleden: de periode van de nieuwe sociale bewegingen, die op hun grootst waren tussen 1973 en 1983. Op welke manier droegen professionele en niet-professionele muzikanten aan de actiecultuur van deze twee periodes hun steentje bij?

Na afloop van de lezingen is het hopelijk nog enige tijd onrustig in Roermond. Als te doen gebruikelijk geven we de bijeenkomst in het Cuypershuis een vervolg met een borrel en een diner.