Alumnimiddag 12 oktober 2013: Vloekend door de eeuwen heen

De alumnivereniging Nedwerk van het departement Nederlands van de Universiteit Utrecht nodigt alle leden van harte uit voor de jaarlijkse alumnimiddag op zaterdagmiddag 12 oktober a.s. Deze middag wordt georganiseerd in samenwerking met Awater, de studievereniging van Utrechtse neerlandici. Het leek beide partijen goed om studenten en pas afgestudeerden in contact te brengen met de leden van Nedwerk. Naast alumni zijn dus ook studenten van harte welkom! Het thema van de middag is: Vloekend door de eeuwen heen. Een keur van sprekers, allemaal werkzaam bij de Utrechtse faculteit Geesteswetenschappen, belicht dit thema vanuit een verschillend perspectief. Achtereenvolgens komen de volgende bijdragen voorbij: De syntaxis van het vloeken – Norbert Corver Vloeken maakt deel uit van ons taalgebruik. Het is een talige manier om onze interne emotionele toestand kenbaar te maken. Een vraag die rijst, is in hoeverre vloeken talig ontleed kunnen worden. Is een vloek (bijv. godverdomme) simpelweg een talig object zonder enige interne structuur (d.w.z. ongeleed) of is een vloek geleed (d.w.z. opgebouwd uit kleinere delen)? In zijn lezing laat Norbert Corver zien dat vloeken een talige (i.h.b. syntactische) structuur kunnen hebben en dat we als taalgebruikers creatief zijn in het construeren van vloeken. Doet schelden pijn in het Middelnederlands? – Martine Veldhuizen ‘Schelden doet geen pijn’, zo luidt een veelgebruikt Nederlands spreekwoord. Maar is dat wel zo? In het Middelnederlands bestaat er een spreekwoord dat het tegenovergestelde lijkt te beweren: ‘Tong breekt been, al heeft ze er geen’. De sprekende tong zou dus wel degelijk voor pijn kunnen zorgen. Zij is in staat om botten te breken. In haar lezing stelt Martine Veldhuizen dit thema, Middelnederlandse opvattingen over het schadelijke potentieel van (scheld)woorden, centraal. Het wordt benaderd vanuit voorschriften en waarschuwingen uit verschillende Middelnederlandse moralistisch-didactische teksten, die uitdrukking geven aan de gevaren van ‘de tong’. Ze wil laten zien dat de zorg niet zozeer uitgaat naar wat gesproken woorden zeggen, maar wat gesproken woorden doen: ze bijten, breken, steken en slaan. Vloeken in de rechtzaal: het Ezelsproces – Hans van Stralen In de jaren zestig publiceerde de Nederlandse schrijver Gerard Reve (1923-2006), die zich in 1966 tot de rooms-katholieke kerk bekeerde, een aantal teksten waarin hij de erotische gemeenschap beschreef tussen een man en Christus, die in de gedaante van een ezel werd voorgesteld. Deze representatie schokte, ondanks het gegeven dat Reve zich als diep religieus presenteerde, vele gelovigen en leidde in 1966 tot het zogenaamde Ezelsproces. Gesteld werd dat de auteur Gods naam en wezen ijdel in zijn literaire werk had gebruikt, een opvatting die parallel loopt met de traditionele definitie van vloeken. In zijn lezing gaat Hans van Stralen na een korte uiteenzetting van het fenomeen ‘vloeken’ en enige opmerkingen over deze activiteit en de literatuur nader in op het genoemde proces. Daarbij staan de beschuldigingen aan Reve centraal en de onconventionele wijze waarop de schrijver van Nader tot U zich verdedigde. Tegenover de aanklacht van godslastering stelde Reve namelijk het destijds vernieuwende argument van het recht op een persoonlijke visie op God. Tendentieus, ongefundeerd en nodeloos kwetsend. Riooljournalistiek anno 1782 – Ivo Nieuwenhuis Er wordt wel eens geklaagd over het niveau van het huidige publieke debat in Nederland. Met name een website als Geenstijl zou bijdragen aan de verloedering van dat debat. De tendentieuze en bijtende toon die deze website aanslaat ten aanzien van politici en bestuurders is echter niet van vandaag of gisteren. In de late achttiende eeuw maakten Nederlandse broodschrijvers met verschillende ideologische achtergronden elkaar en hun politieke tegenstanders zonder pardon uit voor rotte vis. Dat deden ze in pamfletten en tijdschriften die vol stonden met precies het soort verdachtmakingen, sarcasme en leedvermaak waarom Geenstijl anno nu bekend staat. In zijn lezing gaat Ivo Nieuwenhuis nader in op de achtergronden van deze achttiende-eeuwse riooljournalistiek. Hij zal laten zien hoe ze in elkaar stak, maar vooral ook waarom ze zo succesvol was. Op die manier hoopt hij tevens enig licht te werpen op de werking en het succes van media als Geenstijl tegenwoordig. Het programma van de alumnimiddag vindt plaats in de Sweelinckzaal van Drift 21 en begint om 14.00 uur en eindigt omstreeks 17.00 uur, inclusief borrel. Voorafgaand aan de bijeenkomst, om 13.30 vindt in dezelfde locatie de jaarlijkse ledenvergadering van Nedwerk plaats. Alumni stellen het altijd zeer op prijs om hun oud-docenten terug te zien bij de alumnimiddagen. Ook de bestuursleden van Nedwerk zien de medewerkers van het departement graag komen. Nu we de samenwerking met Awater zijn aangegaan om ook pas afgestudeerden aan te trekken en nu we gezamenlijk tot een invulling van het thema zijn gekomen waar we bij voorbaat al heel enthousiast over zijn, hoop ik deze keer ook velen van jullie deze middag weer te ontmoeten! De toegang tot dit programma is gratis voor leden van Nedwerk of Awater; anderen betalen een bijdrage van € 5,-. Aanmelden kan tot 10 oktober a.s. door middel van een email met naam en adres aan c.verhoef@uu.nl. Graag tot ziens op 12 oktober! Namens het bestuur van alumnivereniging Nedwerk, Alex de Jager (bestuurslid) Hans Rijns (penningmeester) Chantal Verhoef (secretaris) Miriam Grootscholten (bestuurslid)